vrouwen van 35+ op het podium: Should I stay or should I go?
22/07/2020
Vrouwelijke artiesten verlaten tijdens hun carrière sneller en in grotere getale de podiumkunsten.
In de kunstopleidingen is er een overwicht aan vrouwelijke studenten en ook bij de start van de loopbaan zijn er meer vrouwen dan mannen werkzaam. Maar eenmaal verder, tijdens de carrière, daalt hun aantal snel. Vanaf de leeftijd van 35 jaar draait de verhouding zelfs helemaal om.
Dat blijkt uit het thesis-onderzoek van Sara Vanderstappen (2019-2020).
financiële onzekerheid
Eén van de redenen van hun vertrek is de grote financiële onzekerheid. De podiumkunsten worden in hun geheel gekenmerkt door het groot aantal artistieke flexwerkers die met steeds kortere en onderbroken contracten aan de slag zijn. Tijdens de Covid-19 crisis werd andermaal sterk duidelijk dat freelancers bij de eerst getroffenen behoren.
Die grote onzekerheid over inkomen maakt dat de ondernemende podiumkunstenaar op zoek gaat naar aanvullende jobs in andere artistieke disciplines. Vrouwen kiezen daarbij vaker voor kunstgerelateerde jobs zoals lesgeven. Fulltime artistiek werk is namelijk zelden haalbaar.
gesloten netwerk
Bovendien is het netwerk van vrouwelijke podiumkunstenaars vaak minder nuttig en instrumenteel dan dat van hun mannelijke tegenhangers. Daardoor komen ze moeilijker aan artistieke jobs. Veel vrouwen botsen op een gesloten netwerk waar sprake is van uitsluiting: Krijgen vrouwelijke artiesten evenveel plaats op het podium? Zijn er genoeg vrouwen die doorstromen naar artistiek leidinggevende functies?
Er is in de podiumkunsten ook een onzichtbare barrière die deels bewust, deels onbewust in stand wordt gehouden. Het kan met de beste intenties zijn dat makers niet denken om een vrouwelijke podiumkunstenaar te engageren, dat ze niet werken met een vrouwvriendelijker repertoire of dat een vrouw niet solliciteert voor een bepaalde leidinggevende functie. Er is niet enkel een glazen plafond, maar eigenlijk ook een glazen wand.
genderstereotypen
Het deels bewuste, deels onbewuste zit ook in genderstereotypering.
In jonge gezinnen is het nog al te vaak de vrouw die de zorg voor kinderen opneemt. Vooral met kleine kinderen is dit niet evident, zeker niet in een sector niet altijd staat te wachten om deze combinatie te ondersteunen. Kiezen vrouwen voor een andere job die beter aansluit bij die zorgtaken, omdat dit van hen gevraagd wordt of omdat ze dat zelf zo initiëren?
geen wij-tegen-zij
Dit is allerminst een man-versus-vrouw-verhaal, een verhaal van de 'excuustruus' tegenover de 'ons-kent-ons-fons'.
Wel is het een verhaal over waarden die we belangrijk vinden, waarden die doordringen in een organisatiecultuur en gekleurd zijn door algemeen geldende opvattingen in de samenleving. Zo worden er door de respondenten in het onderzoek vragen opgeworpen over het begrip productiviteit, over het aura dat er nog steeds hangt rond de hardwerkende artiest die niet stopt en nachtenlang doorgaat tot zijn kunstwerk klaar is. Die romantiek wordt doorbroken als een artistiek product tussen tien uur en half vier ‘s middags gemaakt wordt.
Hoe groot de motivatie en innerlijke drive ook is, in de mid-career slaat de vermoeidheid toe. De ontevredenheid over het inkomen wordt groter, je blijft botsen op barrières en de kloof tussen onzekere projectsubsidies en structurele subsidies blijft gapen. Daarnaast ben je op je 35ste geen jong talent meer, en niet iedereen kan een gevestigde waarde zijn.
nieuwe aanpak
Tock kan en moet het anders. We moeten niet aanvaarden dat zoveel vrouwelijke mid-career podiumkunstenaars geleidelijk uit beeld verdwijnen.
Cultuurorganisaties kunnen
- zorgen voor een gedeeld traject over meerdere seizoenen. Niet enkel de individuele podiumkunstenaar, maar ook een organisatie heeft baat bij deze gedeelde loyaliteit.
- Hou de genderbalans op alle niveaus in de gaten. Denk na over wat productiviteit betekent en voer flexibele repetitietijden in.
- Werk aan een open netwerk.
De Vlaamse overheid kan ...
- maatregelen nemen om langere contracten te stimuleren en te zorgen voor meer doorgroeimogelijkheden voor vrouwelijke kunstenaars.
- De kloof tussen project- en structurele subsidies moet kleiner worden.
- Investeer in een aparte financiering voor anciënniteit zodat het hogere loon van oudere podiumkunstenaars niet doorweegt in de beslissing van organisaties om wel of niet met hen te werken.
- En misschien is het toch tijd voor quota? Alleszins moeten we cultuurorganisaties die maatregelen nemen voor meer genderevenwicht belonen.
En dan de vrouwelijke podiumkunstenaar zelf:
- wees niet terughoudend om je netwerk zakelijk uit te breiden en probeer te differentiëren in zoveel mogelijk artistieke jobs.
- Maar ook: ga het gesprek aan over genderstereotypering, work-life balance en de verhouding loon tegenover werk. Gewoon doen!
Lees hier de volledige thesis:
SHOULD I STAY OR SHOULD I GO, onderzoek naar de motivatoren voor een duurzame loopbaan voor vrouwelijke podiumkunstenaars in de mid-career, Sara Vanderstappen, Universiteit Antwerpen, 2019-2020.
